Waar clusteren uit de bocht vliegt

Eerder schreef ik Concreter is beter: vraag om voorbeelden als er in algemeenheden wordt gepraat. Rond algemeenheden kan er nog iets anders misgaan in workshops: te ver doorschieten in veralgemeniseren. Clusteren vliegt dan uit de bocht.
Regelmatig wordt in workshops gebrainstormd: door ieders ideeën te verzamelen en daar in eerste instantie niet selectief in te zijn, verzamelen we veel ideeën waarop voortgebouwd kan worden. Vaak is dan de volgende stap dat die veelheid aan ideeën geordend wordt. Je wilt namelijk door de bomen het bos kunnen blijven zien. Ideeën die om wat voor reden bij elkaar horen worden gegroepeerd. De geeltjes worden bij elkaar geplakt, er wordt een cirkel omheen getekend en een naam aan gegeven die de lading dekt. Met die naam wordt dan in eerste instantie verder gewerkt.
Zolang dat clusteren in gezamenlijkheid gebeurt, is daar niet per se iets mis mee. Aanwezigen voeren met elkaar het gesprek over de betekenis van de ideeën en of ze wel of niet bij elkaar horen. Maar het clusteren schiet nogal eens dóór als de clusters groter en groter worden. Soms lijkt het wel of geeltjes niet alleen mogen blijven hangen. Een cluster met maar één geeltje is verdacht. Dus zoeken we een cluster waar dat ene idee ‘eigenlijk’ ook wel bij past. Of we hernoemen dat cluster zodat het inderdaad goed past. Namen worden almaar algemener.

In een workshop zochten de deelnemers naar oorzaken voor de toenemende onvrede op allerlei plaatsen binnen het project. Er werden tal van mogelijke oorzaken gesuggereerd: het lag aan de onzinnige rapportage die het team elke sprint moest opleveren; het lag aan de onzichtbaarheid van een belangrijke klant; het lag aan de command-and-control aansturing vanuit het management; het was onduidelijk wat er met gesignaleerde risico’s werd gedaan… Verschillende betrokkenen kwamen met verschillende gezichtspunten. Iedereen leek haar eigen punt het belangrijkst te vinden en het gesprek over welk punt nou aan te pakken liep hoog op. Maar na een minuut of tien was de groep opeens verbazingwekkend eensgezind. Ze hadden alle genoemde oorzaken in één cluster gegroepeerd dat ze “Communicatie” noemden. Iedereen was het erover eens dat dáár de oorzaak van de onvrede lag…
Ik complimenteerde de mensen met hun eensgezindheid, maar vroeg vervolgens wat zij dachten dat de volgende stap zou zijn. Zodra ik de vraag stelde hoe zij “de communicatie” dachten te verbeteren, barstte de discussie weer los: ieder met zijn eigen invulling van wat er aan de communicatie schortte.

Als je de container groot genoeg maakt, past alles er wel in.

In de training Meesterlijk Faciliteren oefen je met verschillende technieken voor het oplossen van problemen. We gaan dan niet alleen op de techniek in, maar vooral ook op de valkuilen van het ondoordacht toepassen ervan.