Functioneel creatief faciliteren

Ik vind het altijd wat ongemakkelijk als mij gevraagd wordt suggesties te geven voor ‘iets creatiefs’ in een workshop. Alles wat je als facilitator op de agenda zet moet je kunnen uitleggen. Je moet kunnen aangeven hoe die werkvorm bijdraagt aan het bereiken van het doel. ‘Iets creatiefs’ is niet het doel.
Wat onder creatief verstaan wordt verschilt per persoon en per organisatie. Er zijn nog steeds omgevingen waar het al creatief wordt gevonden als je een vergadering anders begint dan met het gebruikelijke rondje. Maar meer en meer wordt onder ‘iets creatiefs’ gezocht naar pak ‘m beet lego, smarties of tarotkaarten. Soms erg exotische werkvormen die aan de man worden gebracht met kreten als ‘out-of-the-box’ of ‘buiten je comfort zone’. Hoe gekker hoe beter. Ook het citaat van Einstein komt dan wel langs, over hoe krankjorum het is om andere resultaten te verwachten terwijl je gewoon op dezelfde manier door blijft gaan. Een mooie uitspraak maar de conclusie dat andere aanpakken dús tot betere resultaten leiden klopt niet.
Naast mijn facilitatie- en coachwerk ben ik ook verhalenmaker en -verteller, improvisatieacteur en organist. Ik ben, wil ik maar zeggen, niet vies van een beetje creativiteit. Maar creativiteit om de creativiteit is in zakelijke workshops ongepast. Werk draait om resultaten. Het mooie daarbij is dat werken aan een duidelijk en zinvol resultaat ook nog eens werkplezier oplevert. Daarvoor hoef je dus dergelijke creatieve technieken ook niet uit de kast te trekken. Het draait om resultaten, dus als facilitator begint je werk ermee om het doel van de sessie scherp te krijgen. Je bespreekt het met opdrachtgever en deelnemers en schaaft het waar nodig bij. Pas daarna ga je nadenken over agenda en werkvormen waarmee dat doel zo effectief mogelijk gerealiseerd kan worden. Zo hoef je helemaal niet uit te komen bij creatieve werkvormen. Maar het kan natuurlijk wel.
Een paar voorbeelden (in volgende stukjes ga ik hier in meer detail op in). Is het doel om een probleem te analyseren, dan zorg je ervoor dat er ruimte is om het probleem van alle kanten te verkennen – hoe lastiger het probleem, hoe nodiger het kan zijn om langs creatievere wegen te zoeken naar oplossingen. Is het doel om ideeën te genereren en is het belangrijk om echt nieuwe kansen aan te boren, dan zorg je ervoor dat er echt nieuwe inzichten naar boven kunnen komen – dan kan het werken met associaties en omdenken heel waardevol zijn. En is het nodig om moeilijke keuzes te maken in een context met veel verschillende belangen, zoek dan naar manieren om de partijen met elkaar in gesprek te laten komen – echt naar elkaar luisteren is dan belangrijk en mensen zich misschien wel letterlijk laten verplaatsen in de positie van anderen, kan dan enorm helpen.
Bij creatieve oefeningen komt de vraag geheid af en toe langs: “Waarom doen we dit?” Zorg dan dat je daar een goed antwoord op hebt. Een antwoord waarin het doel van de workshop voorkomt. Dan, en alleen dan, mag je van mij heel creatief worden.